چگونه ساز خود و فرزندمان را انتخاب کنیم؟ (قسمت دوم)

در مقاله آموزشی قبل نکاتی را بررسی کردیم که توجه و انجام آنها به ما کمک میکند که بتوانیم ساز مناسبی برای خود و یا فرزندمان انتخاب کنیم. در این مقاله به بررسی تمام سازهایی که در موسیقی کلاسیک غرب و همچنین موسیقی اصیل ایرانی استفاده میشوند میپردازیم. برای تمام سازها علاوه بر توضیحاتی کاربردی، یک نمونه تصویری از اساتید نوازنده ساز مربوطه گنجانده شده است. میتوانید با مشاهده این ویدئوها آشنایی بیشتری با صدای ساز، نحوه نوازندگی و … به دست آورید. پیشنهاد میشود قبل از انتخاب ساز تمام ویدئوها و سازهای مختلف را چندین بار مشاهده کنید تا بتوانید بهترین انتخاب را برای خود و یا فرزند دلبندتان انجام دهید.
ادامه از پست: چگونه ساز خود و فرزندمان را انتخاب کنیم؟ (قسمت اول)
برای مطالعه قسمت اول کلیک کنید.
سازهای کلاویهای
پیانو (Piano)
اگرچه کودک توسط پیانو کوک نواختن و کنترل آرشه را نمیآموزد، ولی یادگیری پیانو نیز مزایای خود را دارد. برای مثال، یادگیری پیانو برای نوازنده این امکان را فراهم میکند تا با استفاده از هر دو دست ملودی و هارمونی قطعه را همزمان بنوازند که هردوی این موارد از مباحث بسیار مهم موسیقی هستند. از طرفی نوازنده پیانو این امکان را دارد که نوتها را مقابل چشمان خود ببیند که این موضوع در یادگیری تئوری موسیقی میتواند بسیار سودمند باشد. اجرایی زیبا از گلن گولد (Glenn Gould) نوازنده برجسته پیانو را ببینیم:
سازهای زهی آرشهای (بدون پرده بندی)
ویولن (Violin)
ویولن کوچکترین عضو از خانواده سازهای زهی آرشهای است. این ساز در ابعاد کوچک برای تمام سنین در فروشگاههای موسیقی وجود موجود است و از قیمت مناسبی نیز برخوردار است. کودک به راحتی میتواند آن را حمل کند. یکی از مزایای ویولن بر سایر سازها این است که پرده بندی روی دسته ساز برای نوازنده مشخص نشده است و کودک میآموزد که چگونه کوک بنوازند و نوتها را در ذهن خود بشوند. به این ترتیب از ابتدای نوازندگی خود مهارت شنیداری موسیقی در او تقویت خواهد شد. از طرفی استفاده از آرشه کمک میکند (Phrasing) تا جمله بندی در موسیقی را بهتر درک کند. هر دو مورد گفته شده در سایر سازها نیز کاربرد دارد که در صورت تمایل به یادگیری در آینده، کودک به خوبی این موارد را توسط ویولن آموخته است. زمستان اثر آنتونیو ویوالدی (Antonio Vivaldi) با اجرای کوین میورا (Kevin Miura) را ببینیم:
ویولا (Viola)
معمولا کودکان کمتری در ابتدا به یادگیری ویولا میپردازند و پس از گذشت چند سال از یادگیری ویولن، یادگیری ویولا را شروع میکنند. علت این موضوع بزرگتر بودن این ساز نسبت به ویولن است. ظاهر ویولا کاملا مشابه با ویولن و فقط کمی بزرگتر از آن است. ویولا صدایی گرم و بمتر از ویولن دارد و برای نواختن آن از کلید دو در نوت خوانی استفاده میشود. تعداد نوازندگان این ساز نسبت به ویولن کمتر است و این امر فرصتی مناسب برای فعالیت حرفهای و کسب درآمد فراهم میآورد. سوئیت شماره 3 اثر جان سباستین باخ (J.S.Bach) را با اجرای دیوید آرون کارپنتر (David aron carpenter) ببینیم:
ویولنسل (Cello)
نوازندگان این ساز از کلید فا برای نوت خوانی استفاده میکنند. این ساز برای کودکان در ابعاد مختلف ساخته میشود و سازهای مبتدی را با قیمتهایی مناسب میتوان تهیه کرد ولی سازهای حرفهای که نوازنده در آینده به آن نیاز خواهد داشت قیمت بالایی دارند. جابجایی این ساز به علت بزرگ بودن کمی سخت و برای حمل و نقل یک صندلی از اتومبیل را اشغال میکند. صدای این ساز بمتر از ویولا، گرم و دلنشین است. سوئیت شماره 1 جان سباستین باخ (J.S.Bach) با اجرای روستروپوویچ (Rostropovic) را ببینیم:
کنترباس (Contrabass)
این ساز نیز در ابعاد مختلف برای کودکان ساخته میشود و برای نوازندگی در سبکهای مختلف مانند کلاسیک و جز مناسب است. این ساز بزرگترین ساز خانواده زهی محسوب میشود و بمترین صدای این خانواده را داراست. حمل و نقل آن به علت ابعاد بزرگ دشوار است.
کنسرتو برای کنتر باس:
سازهای زهی (دارای پرده بندی)
گیتار (Guitar)
گیتار از دسته سازهای زهی دارای پرده بندی (فرت) است که به نوع رایج آن دارای 6 سیم است. این ساز انواع مختلفی دارد.کلاسیک، آکوستیک، الکتریک، باس و … از انواع مختلف گیتار هستند. از گیتار در سبکهای مختلف از جمله کلاسیک، جز، بلوز، راک، فلامنکو، پاپ و … استفاده میشود. این ساز در ابعاد کوچک برای کودکان ساخته شده است و تقریبا تمام سنین میتوانند به یادگیری آن بپردازند. گیتار کلاسیک، قطعه الحمبرا:
سازهای بادی چوبی
کلارینت و فلوت (Clarinet & Flute)
ا
ین دو ساز ابعاد کوچکی دارند و قابلیت حمل آسانی دارند و هنگامی که قطعات آن از هم جدا شدهاند بسیار کوچک هستند. توانایی نواختن ملودیهای آشنا پس از زمانی کوتاه از شروع نوازندگی، ویژگی این سازهای است. این دو ساز بادی صدایی دلنشین و آرامشبخش دارند. ویدئوی اول: آندانته برای فلوت در دو ماژو اثر موزارت (Mozart) با اجرای جیمز گالوی (James Galway):
اجرای کلارینت از سمفونی شماره 2 راخمانینف (rachmaninoff):
ابوا (Oboe)
سازهای بادی دو زبانهای هستند و کودک برای نواختن آن باید از زبانههای ظریف آن مراقبت کند. در صورت شکستن زبانه باید آنها را تعویض کرد تا بتوان دوباره ساز را نواخت. این ساز کمی دشوارتر از کلارینت بوده و گاهی نوازندگان در سنین کم به یادگیری کلارینت پرداخته و پس از مدتی ابوا را شروع میکنند. نوازندگی ابوا در قطعهای از چایکوفسکی (Tchaikovsky):
باسون یا فاگوت (Basoon)
باسون ساز بادی بزرگ و سنگینی است که امروزه در ابعاد کوچک نیز ساخته شده است. تعداد نوازندگان این ساز بسیار کم است و تمام ارکسترها نیازمند استفاده از این ساز هستند. در نتیجه فرصت شغلی بهتری را نسبت سایر نوازندگان در اختیار دارند. بستن قطعات مختلف این ساز نیاز به زمان نبستا زیادی نسبت به سایر سازهای بادی دارد. نوازندگی باسون از استوارت پاتر (Stuart Potter):
سازهای بادی برنجی
کودکان معمولا از سنین بالای 4 سال میتوانند به یادگیری این سازها بپردازند. اغلب این سازها در اندازه کوچک هم ساخته شدهاند. نوازنده سازهای بادی برنجی میتواند در بیشتر سبکهای موسیقی مانند جز ، ارکستر بادی، ارکستر کلاسیک و … فعالیت کند. سازهای مبتدی از قیمت مناسبی برخوردار هستند ولی ارتقای آنها هزینه بیشتری خواهد داشت.
فرنچ هورن (French Horn)
فرنچ هورن مانند ابوا جزء سازهای بادی دشوار محسوب میشوند. علت این مساله این است که نوتها با تغییر شکل زبان تغییر میکنند. قسمتی از سمفونی شماره 5 چایکوفسکی را با اجرای دنیلو استگنی (Danilo Stagni) ببینیم:
ترومبون و ترومپت (Trombone & Trumpet)
ترومبون در اندازههای کوچک ساخته شده است که قسمت جلویی آن کوتاهتر است.
اگر کودک شما علاقه به یادگیری ترومپت دارد و هنوز برای این ساز دستان کوچکی دارد، یادگیری کورنت میتواند راه حل خوبی باشد. هردوساز ترومپت (کورنت) و ترومبون سازهایی پرکاربرد هستند و صداهایی با شخصیت متفاوت ایجاد میکنند. در ابتدای یادگیری، دمیدن در این سازها کمی مشکل خواهد بود که باعث خستگی لب میشود. رومنس برای ترومبون اثر وبر (Weber) را ببینیم:
کنسرتو در سی بمل ماژور برای ترومپت اثر آلبینونی (Albinoni) با اجرای گابور تارکووی (Gabor Tarkovi):
توبا (Tuba)
توبا تنها در اندازه اصلی ساخته میشود و به ندرت کودک در ابتدای نوازندگی خود این ساز را میتواند بنوازند. کودک میتواند ابتدا یوفونیوم را یاد بگیرد و در آینده به یادگیری توبا بپردازد. اجرای قطعه چارداش (Czardas) اثر ویتوریو مونتی (Vittorio Monti) با ساز توبا:
سازهای کوبهای
سازهای کوبهای
یکی از مزایای یادگیری سازهای کوبهای این است که میتوانید با یادگیری مجموعهای از تکنیکها در نوازندگی کوبهای، به نواختن تعداد زیادی از سازهای مختلف کوبهای مانند: درام باس، تیمپانی و … بپردازید. سازهای کوبهای انواع بسیار زیادی دارند و از آنها میتواند در سبکهای مختلف موسیقی مانند: کلاسیک، جز، راک، پاپ و … استفاده کرد. هزینه تهیه ساز به نوع ساز و تعداد قطعاتی که نوازنده خریداری میکند بستگی دارد. برای شروع با هزینهای مناسب میتوان این سازها را تهیه کرد و به تدریج به تکمیل آن پرداخت. حمل و نقل سازهایی همچون درام کاری دشوار است. اجرایی زیبا با ساز درام را ببینیم:
نوازندگی با درام کونگا:
آواز
فراموش نکنید که امکان دارد علاقه فرزند شما به آواز، بیشتر از نوازندگی یک ساز باشد. البته یادگیری ساز برای خوانندگان امری ضروری است. با این وجود پیش گرفتن مسیر خوانندگی و آواز حرفهای مسالهای است که باید آن را در نظر داشت. از مهارت خوانندگی میتوان در تمام سبکهای موسیقی مانند کلاسیک، جز، موسیقی اصیل ایرانی، پاپ و … استفاده کرد. البته به این نکته توجه کنید که خواننده باید مهارتهای ویژهای را که در هر سبک موسیقی مورد نیاز است، فرا بگیرد.
ویدئوی آواز استاد محمدرضا شجریان در سبک موسیقی اصیل ایرانی:
آندره بوچلی در سبک آواز کلاسیک:
سازهای موسیقی اصیل ایرانی
سنتور
این ساز با دو چوب نازک که مضراب نام دارد نواخته میشود و کودکان در تمام سنین و همچنین بزرگسالان میتوانند به یادگیری آن بپردازند. حمل و نقل آن کاری نه چندان سخت است. البته کودکان کم سن برای جابجایی آن همراه با جعبه مخصوص نگهداری، به کمک نیاز خواهند داشت. تغییر گام و دستگاه موسیقی در سنتور نیاز به کوک مجدد سیمها دارد و نوازنده میبایست کوک کردن ساز خود را به خوبی بیاموزد زیرا به این کار زیاد نیاز خواهد داشت. نوازندگی سنتور از محسن حسینی:
تار
تار از دسته سازهای زهی زخمهای موسیقی اصیل ایران است. این ساز توسط مضراب کوچکی که در دست راست نوازنده قرار میگیرد نواخته میشود. دسته ساز دارای پردهبندی از پیش مشخص شده است. حمل و نقل آن کاری نسبتا ساده است. به دلیل استفاده از پوست طبیعی در ساخت ساز، در برابر رطوبت و عوامل محیطی حساس است و باید در نگهداری از آن دقت شود تا کیفیت صدای ساز حفظ شود. نوازندگی تار استاد فرهنگ شریف:
سهتار
سهتار نیز از سازهای زهی و مضرابی موسیقی ایرانی است. این ساز امروزه برخلاف نامش دارای 4 سیم است و با انگشت اشاره دست راست نواخته میشود. این ساز بیشتر برای تکنوازی مورد استفاده قرار میگیرد. سهتار وزن کمی دارد و حمل و نقل آن حتی برای کودکان هم کاری ساده محسوب میشود و تمام سنین میتوانند به یادگیری آن بپردازند. نوازندگان سهتار برای اجرای آن در حالت نشسته روی زمین یا صندلی قرار میگیرند. نوازندگی سهتار استاد حسین علیزاده را ببینیم:
عود
عود از دسته سازهای زهی زخمهای است. عود یا همان بربط یکی از قدیمیترین سازهای اصیل ایرانی است که از ایران به سایر کشورها از جمله کشورهای عربی برده شده است. این ساز همانند تار یا سهتار دارای پرده بندی مشخص نیست و نوازنده میبایست همانند ویولن و کمانچه محل انگشتان خود را با استفاده از مهارت شنیداری خود تشخیص دهد. حمل و نقل ساز چندان دشوار نیست. این ساز دارای 10 سیم است که به صورت 5 جفت در کنار هم کوک میشوند. اجرایی بسیار زیبا از ساز عور را ببینیم:
تنبور
تنبور سازی است که دستهای بلند و کاسهای گلابی شکل دارد. تنبور سازی زهی زخمهای است و با استفاده از چهار انگشت دست راست نواخته میشود و از مضراب مصنوعی استفاده نمیشود. طول ساز تنبور بین 70 تا 80 سانتیمتر است و دارای 3 سیم میباشد. پردهبندیهای ساز از پیش بر روی دسته مشخص شدهاند و از این بابت به تار و سهتار شباهت دارد. تنبور با نوازندگی سهراب پورناظری:
کمانچه
کمانچه از دسته سازهای زهی آرشهای است. این ساز همانند ویولن بدون پرده بندی از پیش تعیین شده است و نوازنده باید محل قرار گرفتن انگشتان خود را با استفاده از مهارت شنیداری خود تعیین کند. همینطور این ساز توسط یک آرشه که مخصوص کمانچه طراحی شده است نواخته میشود. صدایی پر سوز و دلنشین داشته و به دلیل داشتن ابعاد کوچه از وزن کمی برخوردار است و حمل و نقل آن برای تمام سنین کاری نسبتا ساده است. به علت استفاده از پوست طبیعی در ساخت کمانچه باید در نگهداری از آن دقت لازم به عمل آید تا کیفیت صدای ساز حفظ شود. نوازندگی کمانچه از افشین علوی:
قیچک
ساز قیچک از جهات زیادی به کمانچه شباهت دارد. این ساز نیز بدون پرده بندی بر روی دسته است و با استفاده از آرشه نواخته میشود. از این ساز بیشتر برای نواختن موسیقی نواحی ایران استفاده میشود. در ساخت قیچک نیز از پوست طبیعی استفاده شده است و شرایط نگهداری محیطی بر آن تاثیرگذار خواهد بود. نوازندگی کمانچه و قیچک از گروه چارگان:
نی
همانطور که از اسم این ساز مشخص از نی ساخته شده است و دارای 5 سوراخ در جلوی ساز و یک سوراخ در پشت آن است. نوازندگان نی این ساز بین دو دندان نیش قرار داده و زبان را پشت آن گرد میکنند. مشکلترین قسمت نوازندگی نی، صدا درآوردن از آن است. انگشت گذاری در آن نسبتا ساده است. نی سازی ارزان قیمتی، سبک با قابلیت حمل بسیار آسان است. صدایی دلنشین و پرسوز دارد. نوازندگی نی از استاد حسن کسایی:
تنبک
تنبک یکی از سازهایکوبهای ایران است. این ساز متشکل از بدنهای جامی شکل از جنس چوب است که با استفاده از پوست طبیعی پوشانده شده است. این ساز با استفاده از انگشتان دست نوازنده نواخته میشود و قابلیتهای متنوعی در اجرای ریتم و ظرافتهای نوازندگی کوبهای را دارا است. تقریبا تمام سنین میتوانند این ساز را بیاموزند ولی بهتر است برای حمل و نقل آن به کودکان کمک کنیم. نوازندگی تنبک از ندیم احمدی:
دف
دیگر ساز کوبهای ایران دف نام دارد که متشکل از حلقهای چوبی است که پوست نازکی بر آن کشیده شده است. دف توسط ضربه انگشتان نوازنده بر پوست نواخته میشود. به کار بردن حلقههایی فلزی در داخل ساز باعث ایجاد صدایی زنگدار میشود. سازی نه چندان بزرگ و بسیار سبک است. حمل و نقل آن ساده است و تمام سنین میتوانند به یادگیری آن بپردازند. نوازندگی دف از شهاب قاسمی:
نویسنده
نویسنده، مترجم و گردآورنده: علیرضا شهابی
نوازنده، مدرس و پژوهشگر موسیقی
دیدگاه خود را ثبت کنید
Want to join the discussion?Feel free to contribute!